نسخ قانون
نسخ قانون عملی است که قانون‌گذار به موجب آن به طور صریح یا ضمنی اعتبار قانونی را سلب می‌کند. به عبارت دیگر با وضع قانون جدید، اعتبار و قدرت قانون قدیم از بین می‌رود و قانون جدید جایگزین می‌شود. در اصطلاح حقوقی قانون جدید را ناسخ و قانون قدیم را منسوخ می‌گویند. نسخ قانون را با ابطال آن نباید اشتباه گرفت. به طور مثال در حکومت جدیدی که حکومت سابق خود را نامشروع می داند و در نتیجه مجلس جدید ایجاد می‌کند و اعلام می‌کند که قوانین گذشته بر اساس قانون اساسی جدید درست نبوده است و آنها را ابطال می‌کند، آثار قوانین ابطال شده به‌کلی از بین می‌رود و نتیجه‌اش شامل گذشته نیز می‌شود. اما نسخ قانون به موردی اطلاق می‌شود که قانون‌گذار وجود قانونی را که تشریفات وضع آن درست بوده است را بنا به مصالحی زاید تشخیص می‌دهد. بنابراین، اثر قانون نسبت به آینده از بین می‌رود اما آثار گذشتهُ آن حفظ می‌شود.
انواع قوانین
قوانین ماهوی و شکلی
قوانینی که شرایط ایجاد و نسخ و انتقال حق فردی را مشخص می‌کنند قانون ماهوی و قوانینی که ناظر بر اجرای اعمال حقوقی و تشریفات دادرسی و اثبات دعویند به قانون شکلی موسومند. مثلاً قوانین مربوط به مقدار ارث و نحوهٔ تقسیم آن ماهوی و قوانین مربوط به تنظیم وصیت‌نامه شکلی اند.
قوانین امری و تکمیلی
قوانین امری قوانینی‌اند که در صورت نقض آنها نظم عمومی مختل می‌شود و قوانین تکمیلی (یا قوانین تفسیری یا قوانین تعویضی) قوانینی‌اند که با نظم عمومی ارتباط و مغایرتی ندارند. مثلاً در قانون مدنی قراردادها و بیع‌ها تکمیلی‌اند و ارث و وصیت امری.سلسله‌مراتب قواعد از نظر قدرت اجرایی عبارت است از:
- قوانین امری
- توافق طرفین
- عرف
- قوانین تکمیلی